Sedef Hastalığı Nedir? Neden Oluşur?

Proarisis, diğer adıyla sedef hastalığı, kronik seyirli bir hastalıktır. Dünya üzerinde nüfusun %1-3 arasında bir orana sahiptir. Halk arasında sedef hastalığı olarak bilinmesi de; parlak, beyaz, kuru cildin pul pul olmuş görüntüsünden dolayıdır. Normal cilt hücrelerinin çoğalmasına göre on kat daha hızlı çoğalır. Üstteki hücreler cildin yüzeyinde kuruyup ölürken; alttaki hasta hücreler de beyaz lekelerle kaplı, kabarık kırmızı plaklar oluşturur.

Genellikle otuzlu yaşlarda başlasa da, doğumdan itibaren başladığı da görülmektedir. Sedef hastalığının seyri, kişiden kişiye değişiklik gösterebilmektedir. Şöyle ki; kimi hastalarda birkaç ay veya birkaç yıl sürerken, kimi hastalarda ömür boyu aralıklarla devam etmektedir. Vakaların %30 unda aile öyküsü vardır.

Sedef hastalığında, derideki hücreler tarafından antijenler oluşturulur. Bu antijenler bağışıklık sistemini aktive eder. Oluşan hücreler tekrar deriye döner ve deride hücre çoğalmasına bağlı olarak, sedef hastalığına özgü plaklar oluşur. Yani sedef hastalığı, vücudun kendi dokularına karşı geliştirdiği bir hastalıktır.

Sedef Hastalığı Nerelerde Görülür?

Sedef hastalığı, vücudun belirli bölgelerinde görülmektedir.

• Tipik olarak kafa derisinde,dirseklerde ve dizlerde meydana gelmektedir. Ayrıca avuç içleri, bacaklar ve ayak tabanları da sedef hastalığının sık görüldüğü  bölgelerdendir. Ayak tabanı ve avuç içinde sertleşme, çatlamalar şeklinde olabilir.
• Koltuk altı ve göbek deliği gibi katlantı yerlerinde pişikle karışabilecek bir görünümde ortaya çıkabilir.
• Hastaların ¼’ünde görülen tırnak bulgularında ise, dikiş yüksüğüne benzeyen çukurcuklar, sarı-kırmızı yağ damlası görünümünde lekeler, tırnak içlerinde boşalma ya da kalınlaşma, tırnak altında kanama ve de tırnak yüzeyinde düzensizlikler şeklinde görülür.
• Diz-dirsek, kuyruk sokumu ve kalçada da oluşabilir.

Hastalığın tanısı çoğunlukla deri lezyonlarının görünümü ile konur. Ailede sedef hastalığı varlığı tanıya yardımcıdır. Şüpheli vakalarda deri biyopsisi yapılır. Bazı vakalarda obezite, hipertansiyon ve hiperlipidemi tabloya eşlik edebilir.

Sedef hastalarında kalp hastalığı ve inme riski 2-3 kat artabilir. Bu risk özellikle sigara içenlerde ve obezlerde daha belirgin olur.

Sedef Hastalığının Çeşitleri

Sedef hastalığı; yaygınlığına göre yahut kişilerde görülme oranına bağlı olarak farklı türlere ayrılmaktadır:

Plak Sedef Hastalığı

Sedef hastalığının en yaygın olan tipidir. Sedef hastalarının yaklaşık %80’ini plak sedef hastasıdır. Plaklar genellikle diz, dirsek ve kafa derisinde meydana gelir. Kırmızı deri üzerinde iltihaplı yamalar oluşur. Kabaran derinin pullanarak dökülmesi şeklinde seyreder.

Guttan Sedef Hastalığı

Çocuklarda yaygın olarak görülen sedef hastalığı türüdür. Glutat psoriasis, en çok gövde, kollarda ve bacaklarda küçük, pembe yamalar şeklinde görülür.  

Püstüler Sedef Hastalığı

Yaygın olarak yetişkinlerde görülür. Genellikle eller ve ayaklar gibi vücudun küçük organlarında iltihaplı bir şekilde ortaya çıkmakta, içi irin dolu kırmızı ve geniş kabarcıklara neden olmaktadır.

Ters Sedef Hastalığı

Ters psoriazis; kırmızı, parlak, iltihaplı yamalara neden olur. Ters sedef hastalığında yamalar; kasıklarda, göğüslerde, koltuk altlarında ve genital bölgelerde görülür.

Eritrodermik Sedef Hastalığı

Şiddetli ve çok nadir görülen bir türdür. Her yüz sedef hastasından bir veya ikisinde, hayatlarının herhangi bir döneminde eritrodermi gelişebilir. Hastalığın aktif döneminde tırnaklar dahil tüm vücudu kaplayabilir. Kızarıklık en belirgin özelliğidir. Ateş, üşüme, halsizlik ve düşkünlük yapabilir. Ateşli durumda başka hastalıklara da çevirebilir.

Sedef Hastalığını Etkileyen Faktörler

• Güneş yanığı, kese, ağda gibi mekanik travmalar,
• Duygusal travmalar ve depresyon. Sedef hastalığı; genellikle içine kapanık, duygusal gereksinimlerini yansıtmayan, kendine güvensiz ve sosyal ilişkilerde başarısız kişilerde gelişir. Hastalığın ortaya çıkışında genellikle bir yakının ölümü gibi büyük stresler rol oynar.
• Özellikle beta mikrobu olarak da bilinen boğaz enfeksiyonu, çocuklarda önemli bir tetikleyici faktör olur.
• Yazın güneş ışıklarından fayda gören sedef hastalarında, kış aylarında güneşin etkisini yitirmesi ve kuru-soğuk hava nedeniyle hastalık alevlenir.
• Sigara ve alkol, güçlü ağrı kesiciler, kalp ve sıtma ilaçları da sedef hastalığını tetikler.
• Enfeksiyon, hamilelik ve menopoz gibi hormonal değişiklikler tetikleyicidir.
• Düzensiz beslenme de tetikleyiciler arasında yer alır.

Sedef Hastalığı Nasıl Geçer?

Vücudun belli bir bölgesine, bölgesel vakalarda deri kremleri kullanılır. Kortizon içeren kremler sıklıkla tercih edilir. Deriyi nemli tutmak için kremler önerilir. Bazı vakalarda hekimler D vitamini içeren ilaçları tercih edebilir. Ek olarak, kömür katranı da tedavi seçenekleri arasındadır.

Şiddetli sedef hastalığı vakalarında fototerapi yanında sistemik ilaçlar kullanılır. Topikal kremler de tedaviye eklenir. Yine derinin nemli ve yumuşak tutulması önemlidir. A vitamini bileşikleri ve kanser tedavisinde kullanılan bazı ilaçların sedef hastalığı tedavisinde de yeri vardır. 

Sedef hastalığı telkine çok eğilimli bir hastalıktır. Hastanın iyileşeceğine dair olumlu duygular, hastalığın gidişatını yakından etkiler. Sedef hastaları arasında hastalığa iyi gelecek yiyecekler ve şifalı suların dedikodusu çok yapılır. Ne yazık ki buna benzer yöntemlerin bilimsel olarak tedavi edici etkisi görülmemiştir. Hastalarda alternatif olarak uygulanan bu yöntemlerin psikolojik olarak hastaları rahatlattığı ve telkin etkisi yaptığı kabul edilmektedir. Bu nedenle sedef hastalığına sahip kişilerin mutlaka hekim kontrolünde olmaları ve geleneksel yöntemlerden vazgeçmemeleri önemlidir.